خدیجه زمانیان/

هرساله در شب میلاد امام حسن مجتبی (ع) به رسم مألوفِ ماه مبارک، ضیافت شاعران با رهبر انقلاب برگزار می‌شود. شب گذشته شاعران به رسم سنت دو دهه پیش به حضور مقام معظم رهبری رفتند و در یک نشست چند ساعته صمیمی ‌با رهبر کشور که علاقه خاصی به شعر دارند، راجع به شعر و جریان‌های شعری گفت‌وگو کردند.

یکی از افرادی که در تمام این سال‌ها عضو ثابت نشست‌ها و شاهد جلسات بوده است و حس و حال حاکم بر این جلسات را به چشم خود دیده و درک کرده، اسماعیل امینی است.

امینی در همان ابتدای گفت‌وگو می‌گوید: مطمئن باشید آنچه از این نشست‌ها در رسانه‌ها منتشر می‌شود همه اتفاقی نیست که آنجا می‌افتد. در دیدار رهبر معظم انقلاب با شاعران اتفاقاتی رخ می‌دهد، گفت‌وگوهایی شکل می‌گیرد و حتی تصمیم‌هایی گرفته می‌شود که بسیار اهمیت دارند و فقط بخشی از آن در رسانه‌ها مطرح می‌شود و برای همین فقط شاعرانی که در این نشست‌ها حاضر شده‌اند، می‌دانند این نشست‌ها چه برکاتی برای جریان شعری کشور ما دارد.

وی یکی از مهم‌ترین نتایج این دیدار صمیمانه را اطلاع شاعران از هم عنوان می‌کند و می‌گوید: این دیدار موجب می‌شود دوستان شاعر از احوال و آثار هم باخبر شوند و آقا هم نسبت به آثار دوستان و تحولاتی که یک سال در شعر اتفاق افتاده اطلاع پیدا می‌کنند. در این جلسات ایشان گزارش مستقیم شعر و تحولات آن را در یک سال گذشته بی‌واسطه از زبان خود شاعران می‌شنوند و مثلاً در جریان احوال شعر و شاعران شهرستان‌ها که در رسانه‌ها دیده نمی‌شود، قرار می‌گیرند.

شاعر «دکتربازی» همچنین به نحوه رفتار و برخورد مقام معظم رهبری در جلسات نسبت به شاعران هم اشاره می‌کند و می‌گوید: اعتنا و اهمیت ایشان نسبت به شعر و شاعر الگویی است که باید مورد توجه کارشناسان و مدیران فرهنگی قرار بگیرد. ایشان حتی با شاعران جوان پدرانه رفتار می‌کنند و احوال کارها و امور شخصی‌شان را هم جویا می‌شوند و پدرانه احوالات شخصی شاعران را پیگیری می‌کنند.

تحلیل‌هایی که هیچ وقت تکراری نیست

رهبر معظم انقلاب با علاقه‌مندی، آثاری که توسط شاعران به ایشان تقدیم می‌شود را می‌بینند و می‌خوانند. چون شاعران کتاب‌هایشان را به ایشان تقدیم می‌کنند، رهبر معظم انقلاب هم یا تقریری می‌نویسند و حتی اگر اثر خوبی باشد حتماً سراغ شاعر را می‌گیرند.

به گفته امینی تحلیل‌های رهبر معظم درباره شعر و تحولاتش در یک سال و رهنمودهایی که برای چشم‌اندازهای آینده شعر می‌گویند، هیچ وقت تکراری نبوده است. وی توضیح می‌دهد: در حدود 20 سالی که این جلسات تشکیل می‌شود چه دوره‌ای که بازتاب رسانه‌ای نداشته است و چه سال‌های اخیر من همواره در آن‌ها حاضر بوده‌ام، هیچ وقت حرف تکراری از ایشان نشنیده‌ام. با اینکه موضوع تکراری است و شعر معاصر ایران و شعر پس از انقلاب محل بحث بوده است اما ایشان مبحث تکراری و کتابخانه‌ای عنوان نکرده‌اند و اظهاراتشان نشان می‌دهد کتاب‌های شعر را از همه طیف‌ها می‌خوانند و رصد می‌کنند. اگر کسی حوصله کند و این تحلیل‌ها را پشت سر هم دنبال کند متوجه می‌شود هر کدام نسبت به شرایط همان سال بوده است و همه این‌ها نه به خاطر مسئولیت رهبری ایشان بلکه به علاقه‌مندی شخصی ایشان به مسئله شعر و ادبیات برمی‌گردد.

این محقق و پژوهشگر در پاسخ به این پرسش که چرا نظریه‌های ایشان به عنوان یک دستورعمل اجرایی برای مراکز و نهادهای مرتبط با شعر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، می‌گوید: در نگاه کسانی که کار اجرایی می‌کنند معنی عبارت حمایت یعنی اختصاص بودجه و یا قراردادن یک جایزه. در حالی که شعر با این چیزها علاج نمی‌شود و حوزه شعر حوزه‌ای نیست که نیاز باشد پول‌های کلانی برای آن خرج شود چون حوزه فرهنگی است و به نظرم تأثیر این باید در نظام آموزشی، فرهنگی و کتاب‌های درسی و یا رسانه‌های ما باشد . مثلاً در رادیو و تلویزیون و بخصوص رادیو تقریباً هیچ برنامه‌ای با موضوع شعر نداریم غیر از یک برنامه تفریحی که مشاعره است. خب این برنامه نسبتی با شعر ندارد چون یک کار سرگرم کننده است اما هیچ برنامه جدی با موضوع شعر تولید نشده در حالی که شعر هنر نخست و ملی ماست و جهان، شعر ایران را بیش از هر چیز دیگری می‌شناسد . به نظرم اگر قرار باشد در شاکله فرهنگی ایران تغییری ایجاد شود در این حوزه‌ها باید تغییر ایجاد شود اما چون تصمیم‌گیری در این حوزه‌ها دست افرادی است که به مسائل فرهنگی هم نگاه اقتصادی و سیاسی دارند حتی برای مسائل فرهنگی هم تصمیم‌های اقتصادی و سیاسی می‌گیرند. مثال این مسئله هم بی‌اهمیت بودن درس ادبیات در دانشگاه‌هاست. درس ادبیات در دانشگاه‌ها مانند زنگ تفریح است چون فکر می‌کنند علم فقط فیزیک، شیمی ‌و ریاضی است و شعر آن‌قدر برای آن‌ها جدی نیست که وارد نظام تعلیم و تربیت دانشگاه شود.

شاعر «دکتربازی» در بخش دیگری از صحبت‌هایش به موضع‌گیری‌های رهبر معظم انقلاب راجع به اهمیت ندادن مسئولان به مباحث این جلسات هم اشاره می‌کند و می‌گوید: ایشان چندین بار متذکر شدند که حرف‌های آن‌ها فقط بنر می‌شود و به حالت شعار درمی‌آید اما اجرا نمی‌شود. چون تصمیم گیرنده‌ها وقتی بینش فرهنگی نداشته باشند این تئوری‌ها و نظریه‌ها را به جای اینکه عملی کنند به بنر ، پوستر و شعار تبدیل می‌کنند تا رفع مسئولیت کنند. به گفته امینی آنچه برای مسئولان فرهنگی فعلی کشور اهمیت دارد نرخ ارز است و نه شعر . وی ادامه می‌دهد: در حالی که فرهنگ جدی‌تر از هر چیزی است و چیزی که کشور ما را در شرایط سختی مثل حمله مغول تا به امروز نگه داشته است فرهنگ و ادبیات بوده است نه اقتصاد و شرایط سخت جنگ و دفاع مقدس هم فرهنگ و ادبیات بود که پشتوانه اصلی ما بود و ما اسلحه و پول نداشتیم.

مسئولان الگو بگیرند

پرسش ما از امینی درباره این است که آیا به نظر وی یک جلسه در یک سال، کفاف عطش شاعران برای شعرخواندن در حضور رهبر انقلاب را می‌دهد، که پاسخ وی چنین است: در خلال این جلسات چندین بار دوستان شاعر پیشنهاد دادند که این جلسات در بین سال هم تکرار شود و منحصر به یک شب نباشد. ایشان گفتند من به چنین اتفاقی هم علاقه دارم و هم برای این کار وقت دارم برای اینکه جلسات تکرار شود و به مناسبت‌های مختلف این دیدارها میسر شود، پس هم اشتیاق شاعران برای حضور در این جلسات زیاد است و هم عنایت مقام معظم رهبری نسبت به این جلسات وجود دارد.

شاید از نظر خیلی‌ها بود و نبود چنین نشست‌هایی یکی است و فرق چندانی به حال ادبیات ما نمی‌کند اما امینی در این باره معتقد است: اگر این جلسات نباشد اتفاق بزرگی می‌افتد و انسجام سالیانه‌ای که نسبت به موضوع شعر و شاعری هست، این اشتیاقی که دوستان شاعر دارند برای اینکه یک سال بگذرد و این جلسه تشکیل و آثارشان دیده شود و با هم دیدار کنند و از نظرات ایشان استفاده کنند از بین می‌رود و نعمتی که اکنون شعر از آن برخوردار است از بین خواهد رفت ولی این مسئله مثل این است که بگوییم اگر ما کتاب نخوانیم اتفاقی در زندگی ما رخ می‌دهد؟ نه اتفاق محسوسی رخ نمی‌دهد اما حتماً درون کسی که کتاب نمی‌خواند با کسی که کتاب می‌خواند اتفاقی رخ می‌دهد. فرق شاید محسوس و فیزیکی نباشد اما بودن با نبودن فرق دارد.

• به اعتقاد این استاد دانشگاه، این جلسات الگوسازی برای دانشگاه‌ها و شهرهای مختلف است. وی در توضیح این مسئله می‌گوید: کسانی که تأثیرگذارند مثل ائمه جمعه ، نمایندگان مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و یا استادان برجسته، این رفتار آقا را الگو قرار دهند و در صورت‌های کوچک‌تر و تخصصی‌تر در جاهای مختلف این جلسات را برگزار کنند. امام جمعه یک شهر هم باید نسبت به شعر و شاعران بی‌تفاوت نباشد و از این جلسات برگزار کند. این نگاه باید باشد و در مجمع دانشگاهی و حوزه‌ها این نوع نگاه و این جلسات باید رواج یابد. در این صورت در شعر ما تحرکی به وجود خواهد آمد. به نظرم این چیزها به شعر کمک می‌کند و گرنه جایزه و جشنواره تأثیر مقطعی دارند.

==